мэдээ

Архаг хар тугалгын хордлого нь насанд хүрэгчдийн зүрх судасны өвчлөл, хүүхдийн танин мэдэхүйн эмгэгийн томоохон эрсдэлт хүчин зүйл бөгөөд өмнө нь аюулгүй гэж тооцогддог хар тугалгын түвшинд ч хор хөнөөл учруулж болзошгүй юм. 2019 онд хар тугалгын хордлого нь дэлхий даяар зүрх судасны өвчнөөр 5.5 сая хүн нас барж, жил бүр хүүхдүүдийн 765 сая IQ онооны алдагдалд хүргэжээ.
Хар тугалгатай будаг, хар тугалгатай бензин, зарим усны хоолой, керамик, гоо сайхны бүтээгдэхүүн, үнэртэн, түүнчлэн хайлуулах, батерейны үйлдвэрлэл болон бусад үйлдвэрүүдэд хар тугалгын хордлого бараг хаа сайгүй байдаг тул хар тугалгын хордлогыг арилгахад хүн амын түвшний стратеги чухал байдаг.

Хар тугалганы хордлого бол эртний өвчин юм. Эртний Ром дахь Грекийн эмч, фармакологич Диоскорид Де
Хэдэн арван жилийн турш фармакологийн хамгийн чухал ажил болох Materia Medica нь 2000 орчим жилийн өмнө хар тугалгын илт хордлогын шинж тэмдгийг тодорхойлсон. Хар тугалганы илэрхий хордлоготой хүмүүс ядарч сульдах, толгой өвдөх, цочромтгой болох, хэвлийгээр хүчтэй базлах, өтгөн хатах зэрэг шинж тэмдгүүд илэрдэг. Цусан дахь хар тугалгын концентраци 800 мкг/л-ээс хэтэрсэн тохиолдолд хар тугалгын цочмог хордлого нь таталт, энцефалопати, үхэлд хүргэдэг.
Архаг хар тугалгын хордлого нь атеросклероз болон "хар тугалгын хортой" тулай өвчний шалтгаан гэдгийг зуун гаруй жилийн өмнө хүлээн зөвшөөрсөн. Задлан шинжилгээнд хар тугалгатай тулайтай 107 өвчтөний 69 нь "артерийн хана хатуурч, атероматозын өөрчлөлттэй" байжээ. 1912 онд Уильям Ослер (Уильям Ослер)
"Архи, хар тугалга, тулай нь артериосклерозын эмгэг жамд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг боловч үйл ажиллагааны яг тодорхой хэлбэрүүд нь сайн ойлгогдоогүй байна" гэж Ослер бичжээ. Хар тугалганы шугам (бохьны ирмэгийн дагуух хар тугалганы сульфидын нарийн хөх орд) нь насанд хүрэгсдийн хар тугалгын архаг хордлогын шинж чанар юм.
1924 онд Нью Жерси, Филадельфи, Нью-Йорк мужид тетраэтил хар тугалга үйлдвэрлэдэг ажилчдын 80 хувь нь хар тугалгад хордож, зарим нь нас барсан нь тогтоогдсон тул хар тугалгатай бензин зарахыг хоригложээ. 1925 оны 5-р сарын 20-нд АНУ-ын ерөнхий мэс заслын эмч Хью Камминг бензинд тетраэтил хар тугалга нэмэх нь аюулгүй эсэхийг тодорхойлохын тулд эрдэмтэд, салбарын төлөөлөгчдийг цуглуулжээ. Физиологич, химийн дайны шинжээч Янделл Хендерсон "Тетраэтил хар тугалга нэмснээр олон хүн аажмаар хар тугалгын хордлого, судас хатуурах болно" гэж анхааруулав. Этил корпорацын ахлах эмнэлгийн ажилтан Роберт Кехое засгийн газрын байгууллагууд тетраэтил хар тугалга нь хортой болох нь нотлогдох хүртэл машиныг хориглох ёсгүй гэж үзэж байна. "Асуулт нь хар тугалга аюултай эсэх биш, харин тодорхой хэмжээний хар тугалга нь аюултай эсэх нь чухал" гэж Кехо хэлэв.
Хэдийгээр хар тугалга олборлолт 6000 жилийн турш үргэлжилж байгаа ч 20-р зуунд хар тугалга боловсруулалт эрс нэмэгдсэн. Хар тугалга нь уян хатан, удаан эдэлгээтэй металл бөгөөд түлшийг хэт хурдан шатаахаас сэргийлж, автомашины "хөдөлгүүр тогших" -ыг багасгах, ундны ус тээвэрлэх, хүнсний лаазыг гагнах, будгийг уртасгах, шавьж устгахад ашигладаг. Харамсалтай нь эдгээр зорилгоор ашигладаг ихэнх хар тугалга нь хүмүүсийн биед ордог. АНУ-д хар тугалгын хордлогын тархалтын оргил үед зун бүр хэдэн зуун хүүхэд хар тугалгын энцефалопати өвчнөөр эмнэлэгт хэвтсэний дөрөвний нэг нь нас бардаг.
Одоогийн байдлаар хүн төрөлхтөн хар тугалгад байгалийн суурь түвшнээс хамаагүй өндөр түвшинд өртөж байна. 1960-аад онд геохимич Клэр Паттерсон хар тугалганы изотопыг ашиглан дэлхийн насыг 4.5 тэрбум жил гэж тооцоолжээ.
Паттерсон уул уурхайн олборлолт, хайлуулах болон автомашины ялгаралтаас үүдэн агаар мандлын хар тугалгын ордууд мөсөн голын дээж дэх байгалийн дэвсгэр түвшнээс 1000 дахин их байгааг тогтоожээ. Паттерсон мөн аж үйлдвэржсэн орнуудын хүмүүсийн ясанд хар тугалгын агууламж аж үйлдвэржилтийн өмнөх үеийн хүмүүсийнхээс 1000 дахин их байгааг олж тогтоосон.
1970-аад оноос хойш хар тугалгын хордлого 95%-иар буурсан ч одоогийн үеийнхэн үйлдвэржилтийн өмнөх үеийнхээс 10-100 дахин их хар тугалга тээж байна.
Нисэхийн түлш, сумны хар тугалга, автомашины хар тугалганы хүчлийн батарей зэрэг цөөхөн зүйлийг эс тооцвол АНУ болон Европт хар тугалга хэрэглэхээ больсон. Олон эмч нар хар тугалгын хордлогын асуудал өнгөрсөнд үлдсэн гэж үздэг. Гэсэн хэдий ч хуучин байшингийн хар тугалганы будаг, хөрсөнд хуримтлагдсан хар тугалгатай бензин, ус дамжуулах хоолойноос ууссан хар тугалга, үйлдвэрийн үйлдвэр, шатаах зуухнаас ялгарах утаа зэрэг нь хар тугалгад өртөхөд нөлөөлдөг. Олон оронд хар тугалга нь хайлуулах, батерейны үйлдвэрлэл, цахим хаягдлаас ялгардаг бөгөөд ихэвчлэн будаг, керамик, гоо сайхны бүтээгдэхүүн, үнэртэнд агуулагддаг. Хар тугалганы архаг хордлого нь насанд хүрэгчдийн зүрх судасны өвчлөл, хүүхдийн танин мэдэхүйн үйл ажиллагааг алдагдуулах эрсдэлт хүчин зүйл болох нь урьд өмнө аюулгүй, хор хөнөөлгүй гэж тооцогддог байсан ч гэсэн судалгаагаар батлагдсан. Энэ нийтлэлд бага түвшний хар тугалгын архаг хордлогын үр нөлөөг нэгтгэн дүгнэх болно

Өртөлт, шингээлт, дотоод ачаалал
Амаар залгих, амьсгалах нь хар тугалгад өртөх гол арга зам юм. Хурдан өсөлт хөгжилттэй нярай хүүхдэд хар тугалга амархан шингэж, төмрийн дутагдал эсвэл кальцийн дутагдал нь хар тугалгын шингээлтийг сайжруулдаг. Кальци, төмөр, цайрыг дуурайдаг хар тугалга нь кальцийн сувгууд болон хоёр валент металл тээвэрлэгч 1[DMT1] зэрэг металл тээвэрлэгчээр дамжин эсэд ордог. Гемохроматоз үүсгэдэг хүмүүс гэх мэт төмөр эсвэл кальцийн шимэгдэлтийг дэмждэг генетикийн полиморфизмтэй хүмүүс хар тугалгын шингээлтийг ихэсгэдэг.
Насанд хүрсэн хүний ​​биед шингэсэн хар тугалганы үлдэгдэл 95% нь ясанд хуримтлагддаг; Хүүхдийн бие дэх хар тугалгын үлдэгдэл 70% нь ясанд хадгалагддаг. Хүний биед агуулагдах хар тугалгын нийт ачааллын 1 орчим хувь нь цусанд эргэлддэг. Цусан дахь хар тугалгын 99% нь цусны улаан эсэд байдаг. Цусан дахь хар тугалгын концентраци (шинээр шингэсэн хар тугалга ба ясны нөхөн сэргээлт) нь өртөлтийн түвшний хамгийн өргөн хэрэглэгддэг биомаркер юм. Цэвэршилт, гипертиреодизм зэрэг ясны бодисын солилцоог өөрчилдөг хүчин зүйлүүд нь ясанд хуримтлагдсан хар тугалгын бодисыг ялгаруулж, цусан дахь хар тугалгын хэмжээг нэмэгдүүлэхэд хүргэдэг.
1975 онд бензинд хар тугалга нэмсээр байх үед Пэт Барри Британийн 129 хүнд задлан шинжилгээ хийж, тэдний нийт хар тугалгын ачааллыг тооцож гаргажээ. Эрэгтэй хүний ​​биеийн дундаж нийт ачаалал 165 мг буюу цаасны хавчаарын жинтэй тэнцэнэ. Хар тугалгын хордлого авсан эрчүүдийн биеийн ачаалал 566 мг байсан нь нийт эрэгтэй хүний ​​биеийн жингээс гурав дахин их байна. Харьцуулбал эмэгтэй хүний ​​биеийн нийт ачаалал дунджаар 104 мг байна. Эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүсийн аль алинд нь зөөлөн эдэд хар тугалгын хамгийн их концентраци нь гол судсанд байсан бол эрэгтэйчүүдэд атеросклерозын товруунд илүү их агууламжтай байдаг.
Зарим хүн ам энгийн хүн амтай харьцуулахад хар тугалгын хордлогод өртөх эрсдэл өндөр байдаг. Нярай болон бага насны хүүхдүүд амаар хооллодоггүй тул хар тугалга залгих эрсдэл өндөр байдаг бөгөөд том хүүхэд, насанд хүрэгчдийнхээс хар тугалга шингээх магадлал өндөр байдаг. 1960 оноос өмнө баригдсан тохижилт муутай байшинд амьдардаг бага насны хүүхдүүд будагны чипс болон хар тугалгатай бохирдсон гэрийн тоосыг залгиснаас хар тугалгад хордох эрсдэлтэй. Хар тугалгаар бохирдсон хоолойноос цоргоны ус ууж, нисэх онгоцны буудал эсвэл бусад хар тугалгын бохирдолтой газрын ойролцоо амьдардаг хүмүүс бага түвшний хар тугалгын хордлого авах эрсдэлтэй байдаг. АНУ-д агаарт хар тугалгын агууламж тусгаарлагдсан бүлгүүдэд нэгдсэн бүлгүүдийнхээс хамаагүй өндөр байдаг. Мөн хайлуулах, батерей дахин боловсруулах, барилгын салбарт ажилладаг, галт зэвсэг хэрэглэдэг, биедээ сумны хэлтэрхийтэй хүмүүс хар тугалгын хордлогод өртөх эрсдэл өндөр байдаг.
Хар тугалга нь Үндэсний эрүүл мэнд, хоол тэжээлийн шалгалтын (NHANES) хэмжсэн анхны химийн хорт бодис юм. Хар тугалгатай бензинийг үе шаттайгаар зогсоож эхлэх үед цусан дахь хар тугалгын хэмжээ 1976 онд 150 мкг/л байсан бол 1980 онд 90 болж буурчээ.
мкг/л, бэлгэдлийн тоо. Хортой гэж үзсэн цусан дахь хар тугалгын хэмжээг хэд хэдэн удаа бууруулсан. 2012 онд Өвчний хяналт, урьдчилан сэргийлэх төвүүд (CDC) хүүхдийн цусан дахь хар тугалгын аюулгүй байдлын түвшинг тогтоогоогүй гэж зарласан. CDC нь хүүхдийн цусан дахь хар тугалгын хэт их агууламжийн стандартыг 2012 онд 100 мкг/л-ээс 50 мкг/л, 2021 онд 35 мкг/л хүртэл бууруулах арга хэмжээ авах шаардлагатайг илтгэх зорилгоор ихэвчлэн ашигладаг байсан. Цусан дахь хэт их хар тугалгын стандартыг бууруулах нь бидний шийдвэрт нөлөөлсөн. мкг/дл, энэ нь бага түвшинд хар тугалгын хордлогын өргөн хүрээтэй нотолгоог харуулж байна.

Үхэл, өвчин эмгэг, хөгжлийн бэрхшээл
Ерөнхийлөгч Жимми Картераас томилогдсон Агаарын чанарын үндэсний зөвлөлийн гишүүн Пол Мушак, Аннемари Ф.Крочетти нар 1988 онд Конгресст хийсэн илтгэлдээ “Хар тугалга хаана ч хортой, хар тугалга хаа сайгүй байдаг” гэж бичжээ. Цус, шүд, яс дахь хар тугалгын хэмжээг хэмжих чадвар нь хүний ​​бие махбодид түгээмэл тохиолддог бага түвшний хар тугалгын хордлоготой холбоотой олон төрлийн эрүүл мэндийн асуудлуудыг илрүүлдэг. Хар тугалганы хордлогын түвшин бага байгаа нь дутуу төрөлт, түүнчлэн танин мэдэхүйн сулрал, анхаарал сулрах гиперактив эмгэг (ADHD), цусны даралт ихсэх, зүрхний цохилтын хэлбэлзэл буурах зэрэг эрсдэлт хүчин зүйл болдог. Насанд хүрэгчдэд хар тугалгын хордлого бага байх нь бөөрний архаг дутагдал, цусны даралт ихсэх, зүрх судасны өвчнөөр өвчлөх эрсдэлт хүчин зүйл болдог.

Өсөлт ба мэдрэлийн хөгжил
Жирэмсэн эмэгтэйчүүдэд ихэвчлэн хар тугалгын агууламжтай үед хар тугалгын хордлого нь дутуу төрөх эрсдэлт хүчин зүйл болдог. Канадын ирээдүйн төрөлтийн бүлэгт эхийн цусан дахь хар тугалгын хэмжээ 10 мкг/л-ээр нэмэгдсэн нь аяндаа дутуу төрөх эрсдэл 70%-иар нэмэгддэг байна. Сийвэн дэх Д аминдэмийн хэмжээ 50 ммоль/л-ээс бага, цусан дахь хар тугалгын хэмжээ 10 мкг/л-ээр нэмэгдсэн жирэмсэн эмэгтэйчүүдийн хувьд аяндаа дутуу төрөх эрсдэл гурав дахин нэмэгддэг.
Хар тугалганы хордлогын эмнэлзүйн шинж тэмдэг бүхий хүүхдүүдийн талаар урьд өмнө хийсэн чухал судалгаанд Needleman et al. Хар тугалганы агууламж өндөртэй хүүхдүүд хар тугалга багатай хүүхдүүдтэй харьцуулахад мэдрэлийн-сэтгэлзүйн дутагдалд орох магадлал өндөр болохыг олж тогтоосон бөгөөд багш нар анхаарал сарниулах, зохион байгуулах ур чадвар, импульс болон зан үйлийн бусад шинж чанаруудаар муу гэж үнэлэгдэх магадлал өндөр байна. Арван жилийн дараа хар тугалгын түвшин өндөртэй бүлгийн хүүхдүүд хар тугалгын түвшин багатай бүлгийн хүүхдүүдээс дислекситэй болох магадлал 5.8 дахин, сургуулиа орхих магадлал 7.4 дахин их байжээ.
Хар тугалгын түвшин багатай хүүхдүүдэд танин мэдэхүйн бууралт, хар тугалгын түвшин нэмэгдэх харьцаа илүү их байсан. Ирээдүйн долоон бүлэгт нэгдсэн дүн шинжилгээ хийхэд цусан дахь хар тугалгын хэмжээ 10 мкг/л-ээс 300 мкг/л болж өссөн нь хүүхдийн IQ 9 нэгжээр буурсантай холбоотой боловч цусан дахь хар тугалгын хэмжээ анх 100 мкг/л-ээр нэмэгдсэн үед хамгийн том бууралт (6 пунктээр буурсан) гарсан байна. Яс болон сийвэн дэх хар тугалгын түвшинг хэмжсэнтэй холбоотой танин мэдэхүйн бууралтад тунгийн хариу урвалын муруй ижил байв.

Хар тугалгад өртөх нь ADHD зэрэг зан үйлийн эмгэгийн эрсдэлт хүчин зүйл болдог. АНУ-д 8-15 насны хүүхдүүдийн дунд хийсэн үндэсний хэмжээний судалгаагаар цусан дахь хар тугалгын хэмжээ 13 мкг/л-ээс их байгаа хүүхдүүд хамгийн бага бүлгийн цусан дахь хар тугалгын агууламжтай хүүхдүүдтэй харьцуулахад ADHD өвчнөөр өвчлөх магадлал хоёр дахин их байжээ. Эдгээр хүүхдүүдэд ADHD-ийн 5 тохиолдол тутмын 1 нь хар тугалгын хордлоготой холбоотой байж болно.

Хүүхдийн хар тугалгад өртөх нь зан үйлийн эмгэг, гэмт хэрэг, гэмт хэргийн шинжтэй холбоотой зан үйл зэрэг нийгэмд харш зан үйлийн эрсдэлт хүчин зүйл болдог. 16 судалгааны мета-шинжилгээнд цусан дахь хар тугалгын хэмжээ ихсэх нь хүүхдийн зан үйлийн эмгэгтэй байнга холбоотой байдаг. Ирээдүйн хоёр когортын судалгаагаар бага насны цусан дахь хар тугалга эсвэл дентины хар тугалгын түвшин өндөр байгаа нь залуу насандаа гэмт хэрэг үйлдэх, баривчлах магадлал өндөртэй холбоотой байв.
Хүүхэд насандаа хар тугалга ихсэх нь тархины хэмжээ багасч (нейроны хэмжээ багасч, дендрит салаалсантай холбоотой байж магадгүй), тархины эзэлхүүн багассан нь насанд хүрсэн хойноо хадгалагдан үлджээ. Ахмад настнуудын судалгаанд цус, ясны хар тугалгын хэмжээ ихсэх нь танин мэдэхүйн бууралт, ялангуяа APOE4 аллелийг тээж яваа хүмүүсийн хувьд хурдацтай холбоотой байв. Бага насны хүүхдийн хар тугалгад өртөх нь хожуу үеийн Альцгеймерийн өвчин үүсэх эрсдэлт хүчин зүйл байж болох ч нотлох баримт нь тодорхойгүй байна.

Нефропати
Хар тугалгын хордлого нь бөөрний архаг өвчин үүсгэх эрсдэлт хүчин зүйл болдог. Хар тугалганы нефротоксик нөлөө нь бөөрний проксимал хоолой, гуурсан хоолойн завсрын фиброз, бөөрний архаг дутагдал зэрэгт илэрдэг. 1999-2006 оны хооронд NHANES-ийн судалгаанд хамрагдсан хүмүүсийн дунд цусан дахь хар тугалгын хэмжээ 24 мкг/л-ээс дээш гарсан насанд хүрэгсдийн цусан дахь хар тугалгын хэмжээ 11 мкг/л-ээс бага хүмүүстэй харьцуулахад бөөрөнхий шүүрлийн шүүлтүүр (<60 мл/[мин·1.73 м2]) буурах магадлал 56%-иар илүү байжээ. Ирээдүйн когортын судалгаагаар цусан дахь хар тугалгын хэмжээ 33 мкг/л-ээс дээш гарсан хүмүүс цусан дахь хар тугалгын түвшин багатай хүмүүстэй харьцуулахад бөөрний архаг өвчин тусах эрсдэл 49 хувиар өндөр байжээ.

Зүрх судасны өвчин
Хар тугалга үүсгэдэг эсийн өөрчлөлт нь цусны даралт ихсэх, атеросклерозын шинж чанартай байдаг. Лабораторийн судалгаагаар хар тугалгад удаан хугацаагаар өртөх нь исэлдэлтийн стрессийг нэмэгдүүлж, биоидэвхтэй азотын ислийн түвшинг бууруулж, уураг киназа С-ийг идэвхжүүлснээр судас нарийсч, байнгын артерийн даралт ихсэлт үүсгэдэг. Хар тугалгад өртөх нь азотын ислийг идэвхгүй болгож, устөрөгчийн хэт исэл үүсэхийг нэмэгдүүлж, эндотелийн нөхөн төлжилтийг саатуулж, ангиогенезийг саатуулж, тромбозыг дэмжиж, атеросклероз үүсгэдэг (Зураг 2).
In vitro судалгаагаар 0.14-8.2 мкг/л хар тугалгын агууламжтай орчинд 72 цагийн турш өсгөвөрлөсөн эндотелийн эсүүд эсийн мембраны гэмтэл (электрон микроскопоор ажиглагдсан жижиг нулимс эсвэл цооролт) үүсгэдэг болохыг харуулсан. Энэхүү судалгаа нь шинээр шингэсэн хар тугалга эсвэл яснаас цус руу дахин орж ирэх нь эндотелийн үйл ажиллагааны алдагдалд хүргэж болзошгүйг харуулсан хэт бүтцийн нотолгоо бөгөөд энэ нь атеросклерозын гэмтлийн байгалийн түүхэн дэх хамгийн анхны илрэх өөрчлөлт юм. Цусан дахь хар тугалгын дундаж хэмжээ 27 мкг/л, зүрх судасны өвчнөөр өвчлөөгүй насанд хүрэгчдийн төлөөлөлд хийсэн хөндлөн огтлолын шинжилгээнд цусан дахь хар тугалгын хэмжээ 10%-иар нэмэгдсэн байна.
μg-д титэм артерийн хүнд хэлбэрийн шохойжилтын магадлалын харьцаа (өөрөөр хэлбэл, Агатстоны оноо >400-аас дээш оноо нь 0[0 нь шохойжилтгүй байгааг харуулж байна] ба түүнээс дээш оноо нь шохойжилтын хүрээ их байгааг илтгэнэ) 1.24 (95%-ийн итгэлийн интервал 1.01-1.53) байв.
Хар тугалгын хордлого нь зүрх судасны өвчнөөр нас барах гол эрсдэлт хүчин зүйл болдог. 1988-1994 оны хооронд АНУ-ын 14000 насанд хүрсэн хүн NHANES-ийн судалгаанд хамрагдаж, 19 жилийн турш ажиглалт хийснээс 4422 нь нас баржээ. Таван хүн тутмын нэг нь зүрхний титэм судасны өвчнөөр нас бардаг. Бусад эрсдэлт хүчин зүйлсийг тохируулсны дараа цусан дахь хар тугалгын хэмжээг 10-аас 90 хувь хүртэл нэмэгдүүлэх нь зүрхний титэм судасны өвчнөөр нас барах эрсдэлийг хоёр дахин нэмэгдүүлсэнтэй холбоотой байв. Хар тугалганы хэмжээ 50 мкг/л-ээс бага, тодорхой босго байхгүй үед зүрх судасны өвчин, зүрхний титэм судасны өвчнөөр нас барах эрсдэл эрс нэмэгддэг (Зураг 3В ба 3С). Эрдэмтэд жил бүр зүрх судасны өвчнөөр дутуу нас барж байгаа дөрөвний нэг нь хар тугалгын архаг хордлоготой холбоотой гэж үздэг. Үүнээс 185 мянга нь зүрхний титэм судасны өвчнөөр нас баржээ.
Өнгөрсөн зуунд зүрхний титэм судасны өвчнөөр нас барах тохиолдол анх нэмэгдэж, дараа нь буурсан шалтгаануудын нэг нь хар тугалгын хордлого байж болох юм. АНУ-д зүрхний титэм судасны өвчнөөр нас барах түвшин 20-р зууны эхний хагаст огцом өсч, 1968 онд дээд цэгтээ хүрч, дараа нь тогтмол буурчээ. Одоо 1968 оны оргил үеээсээ 70 хувиар доогуур байна. Хар тугалгатай бензиний хордлого нь зүрхний титэм судасны өвчнөөр нас барах явдал буурсантай холбоотой (Зураг 4). 1988-1994, 1999-2004 оны хооронд 8 жил хүртэл үргэлжилсэн NHANES судалгаанд хамрагдсан хүмүүсийн дунд зүрхний титэм судасны өвчлөлийн нийт бууралтын 25% нь цусан дахь хар тугалгын түвшин буурсантай холбоотой байна.

Хар тугалгатай бензинийг хэрэглээнээс татгалзсан эхний жилүүдэд АНУ-д цусны даралт ихсэх өвчлөл эрс буурчээ. 1976-1980 оны хооронд Америкийн насанд хүрэгчдийн 32 хувь нь цусны даралт ихсэлттэй байжээ. 1988-1992 онд энэ хувь дөнгөж 20% байсан. Ердийн хүчин зүйлүүд (тамхи татах, цусны даралтыг бууруулах эм, таргалалт, тэр ч байтугай таргалалттай хүмүүсийн цусны даралтыг хэмжихэд ашигладаг ханцуйвчийн том хэмжээ) нь цусны даралтын бууралтыг тайлбарлаж чадахгүй. Гэсэн хэдий ч АНУ-ын цусан дахь хар тугалгын дундаж хэмжээ 1976 онд 130 мкг/л байсан бол 1994 онд 30 мкг/л болж буурсан нь хар тугалгын агууламж буурсан нь цусны даралт буурах нэг шалтгаан болж байгааг харуулж байна. Америкийн Энэтхэгийн бүлэгт багтсан Хүчтэй Зүрхний гэр бүлийн судалгаагаар цусан дахь хар тугалгын хэмжээ ≥9 мкг/л-ээр буурч, систолын цусны даралт дунджаар 7.1 мм м.у.б (тохируулсан утга) буурсан байна.
Зүрх судасны өвчинд хар тугалгын нөлөө үзүүлэх талаар олон асуулт хариултгүй хэвээр байна. Цусны даралт ихсэх эсвэл зүрх судасны өвчин үүсгэхэд шаардагдах өртөлтийн үргэлжлэх хугацааг бүрэн ойлгоогүй байгаа ч ясанд хэмжсэн хар тугалгын урт хугацааны хуримтлал нь цусанд хэмжигдэх богино хугацааны өртөлтөөс илүү урьдчилан таамаглах чадвартай байдаг. Гэсэн хэдий ч хар тугалгын хордлогыг багасгах нь цусны даралтыг бууруулж, 1-2 жилийн дотор зүрх судасны өвчнөөр нас барах эрсдэлийг бууруулдаг. NASCAR-ийн уралдаанд хар тугалгатай түлш хэрэглэхийг хориглосноос хойш нэг жилийн дараа замын ойролцоох бүлгүүдэд зүрхний титэм судасны өвчнөөр нас барах нь захын бүлгүүдтэй харьцуулахад хамаагүй бага байв. Эцэст нь хар тугалгын хэмжээ 10 мкг/л-ээс бага байгаа хүмүүсийн зүрх судасны урт хугацааны үр нөлөөг судлах шаардлагатай байна.
Бусад химийн хорт бодист өртөх нь багассан нь зүрхний титэм судасны өвчин буурахад нөлөөлсөн. 1980-2000 он хүртэл хар тугалгатай бензинийг хэрэглээнээс татгалзсанаар нийслэлийн 51 дүүрэгт тоосонцор багасч, дундаж наслалт 15 хувиар нэмэгджээ. Цөөхөн хүн тамхи татдаг. 1970 онд Америкийн насанд хүрэгчдийн 37 орчим хувь нь тамхи татдаг байсан; 1990 он гэхэд америкчуудын дөнгөж 25 хувь нь тамхи татдаг байжээ. Тамхи татдаг хүмүүсийн цусан дахь хар тугалгын хэмжээ тамхи татдаггүй хүмүүсээс хамаагүй өндөр байдаг. Агаарын бохирдол, тамхины утаа, хар тугалга зэрэг нь зүрхний титэм судасны өвчинд үзүүлэх нөлөөг түүхэн болон одоогийн байдлаар тодорхойлоход хэцүү байдаг.
Зүрхний титэм судасны өвчин дэлхийн хэмжээнд нас баралтын тэргүүлэх шалтгаан болж байна. Арав гаруй судалгаагаар хар тугалгын хордлого нь зүрхний титэм судасны өвчнөөр нас барах гол бөгөөд ихэнхдээ үл тоомсорлодог эрсдэлт хүчин зүйл болохыг харуулсан. Chowdhury нар мета-шинжилгээнд цусан дахь хар тугалгын хэмжээ ихсэх нь зүрхний титэм судасны өвчин үүсгэх чухал эрсдэлт хүчин зүйл болохыг тогтоожээ. Найман ирээдүйн судалгаагаар (нийт 91,779 оролцогчтой) цусан дахь хар тугалгын концентраци хамгийн өндөр түвшинд байгаа хүмүүс хамгийн бага бүлгийн хүмүүстэй харьцуулахад үхэлд хүргэдэггүй миокардийн шигдээс, тойрон хагалгаа эсвэл зүрхний титэм судасны өвчнөөр нас барах эрсдэл 85%-иар өндөр байжээ. 2013 онд Байгаль орчныг хамгаалах агентлаг (EPA)
Хамгаалах агентлаг хар тугалгад өртөх нь зүрхний титэм судасны өвчин үүсгэх эрсдэлт хүчин зүйл гэж дүгнэсэн; Арван жилийн дараа Америкийн Зүрхний Нийгэмлэг энэ дүгнэлтийг баталжээ.